Zwiększony apetyt lub obżeranie się (jak zwykły nazywać to zjawisko osoby, których dotyczy) jest spożywaniem dużych ilości pokarmu. Może być to spowodowane wieloma czynnikami, które wymagają głębszej analizy i obiektywnego spojrzenia. U kobiet przyczynę okresowego nadmiernego apetytu stanowi zespół napięcia przedmiesiączkowego i ciąża. Jednak co w sytuacji, gdy spożywanie dużej ilości jedzenia ma charakter ciągły i zdarza się znacznie częściej?
Przeczytaj też: Dlaczego zajadamy emocje – jak przestać ciągle jeść? Fakty psychologiczne i moje doświadczenia
Zwiększony apetyt – najczęstsze przyczyny
Naukowcy udowodnili [1], że regularne spożywanie niektórych pokarmów powoduje wzrost apetytu. Są to przede wszystkim potrawy pikantne i słone, które podrażniają błonę śluzową żołądka oraz wzmagają produkcję soków trawiennych. W rezultacie dana osoba potrzebuje dużych ilości pożywienia, aby faktycznie poczuć sytość. Podobne objawy rozwijają się również przy codziennym jedzeniu jabłek, które zawierają enzymy i kwasy organiczne.
Silne uczucie głodu może wywoływać też spożywanie słodyczy lub białego pieczywa zawierających dużą ilość węglowodanów prostych. Te pokarmy powodują gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi i insuliny, dlatego po kilku godzinach od posiłku stężenie cukru w organizmie spada poniżej normy, przez co ponownie pojawia się głód.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego a „obżeranie się”
Najczęstszą przyczyną zwiększonego apetytu u kobiet są wahania hormonów przed miesiączką. W większości przypadków wartość kalorii w diecie zaczyna wzrastać na 2-3 dni przed menstruacją i często jest to apetyt na słodycze. Te objawy mogą być też spowodowane zwiększoną nerwowością, drażliwością lub problemami ze snem. Wraz z początkiem miesiączki problemy najczęściej ustępują (przynajmniej częściowo).
Zajadanie stresu
Napady obżarstwa u wielu osób występują w wyniku silnego stresu, przy jednoczesnym braku umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami w inny sposób. Dzieje się to na poziomie podświadomym w celu regulowania napięcia.
Choć w trakcie jedzenia nastrój na krótki czas się poprawia w wyniku wytwarzania się endorfin, to niestety jest to tylko chwilowe. Później może pojawić się uczucie winy lub nieprzyjemne dolegliwości żołądkowe za sprawą zjedzenia zbyt dużej ilości pokarmu.
Zdarza się, że podczas takiego epizodu dana osoba jest w stanie zjeść ogromną ilość jedzenia, która w normalnym stanie byłaby niemożliwa do pochłonięcia na raz. Jest to spowodowane silnym stresem i brakiem kontroli nad ilością spożywanego pokarmu.
Jeśli wzmożony apetyt wiąże się z krótkotrwałym szokiem emocjonalnym, to po kilku dniach wszystko powinno wrócić do normy. Przy przewlekłym stresie okresy obżarstwa ciągną się miesiącami i połączone są z ciągłą apatią i utratą sił. W tym stanie osoba potrzebuje pomocy specjalisty, ponieważ bez odpowiedniej terapii mogą pojawić się objawy chorób psychosomatycznych.
Obżeranie się, a ADHD
U osób z ADHD mogą występować dwie skrajności – zapominanie o jedzeniu lub przeciwnie, spożywanie zbyt dużych ilości pokarmu. Powód jest podobny, jak przy innych objawach tego zaburzenia, czyli dopamina, która w przypadku ADHD jest na wagę złota. Jednym z wielu sposobów na jej dostarczanie jest właśnie jedzenie. Brak dopaminy powoduje wówczas uczucie niepokoju i nadaktywność, co ma na celu rozładowanie napięcia.
Napięcie to kolejny powód napadów obżarstwa. Wiele osób z ADHD żyje w ciągłym stresie i często doświadcza uczucia niepokoju. Jedzenie jest tu formą rozładowania trudnych emocji i sposobem na radzenie sobie z nimi. Niestety, świadomość na temat zaburzeń neurorozwojowych jest wciąż nikła (nawet u lekarzy) i dotychczas mało osób otrzymywało ukierunkowaną na faktyczny problem pomoc. Przy ADHD zalecana jest zarówno psychoterapia, jak i farmakoterapia (najczęściej jest to metylofenidat, czyli np. Medikinet, Concerta)
Przeczytaj też: ADHD u dorosłych – objawy, diagnoza, leczenie i statystyki
Powrót do zdrowia po ciężkiej chorobie, a uczucie głodu
W okresie rekonwalescencji obserwuje się ogólne wyczerpanie i zaburzenia wegetatywne, dlatego w celu uzupełnienia utraconych rezerw organizm potrzebuje wzmożonego odżywiania. Apetyt wzrasta, ale jednocześnie nie występują charakterystyczne preferencje smakowe. Jednak stopniowo procesy przemiany materii i trawienia produktów w przewodzie pokarmowym, zaczynają się poprawiać i jednocześnie powraca masa ciała utracona podczas choroby.
Odwodnienie a nadmierny apetyt
Pozornie zwiększony apetyt może być wynikiem interpretowania uczucia pragnienia jako uczucia głodu. Ośrodki regulacyjne znajdują się w podwzgórzu, dość blisko siebie, więc nie jest wykluczone rozprzestrzenianie się pobudzenia z jednego ogniska do drugiego. Przy odwodnieniu apetyt może wzrastać niezależnie od czasu, jaki upłynął od ostatniego posiłku.
Zaburzenia psychiczne i ich wpływ na relację z jedzeniem
Częstą przyczyną związaną ze zwiększonym apetytem u osób starszych i w wieku starczym są procesy zwyrodnieniowe w mózgu. Pacjenci z demencją mogą jeść do 6-7 razy dziennie bez uczucia sytości, co wynika z dysfunkcji kory mózgowej. Przy próbie ograniczenia pacjenta w porcjach lub częstotliwości posiłków dochodzi do bardzo gwałtownej, wręcz agresywnej reakcji. Podobny obraz kliniczny rozwija się w schizofrenii, czy chorobie afektywnej dwubiegunowej.
Jaki wpływ na apetyt mogą mieć zażywane leki?
Uczucie głodu może się nasilić u kobiet, które przyjmują doustne środki antykoncepcyjne, czy inne preparaty estrogenowe. Przy niewłaściwym doborze dawki na tle nadmiernego apetytu następuje szybki przyrost masy ciała. Silny głód odczuwany jest również 20-25 minut po wstrzyknięciu insuliny, kiedy to spada poziom cukru we krwi. Nie bez znaczenia są też doustne leki hipoglikemizujące, sterydy anaboliczne, czy leki psychotropowe.
Obżeranie się – gdzie udać się po diagnozę?
Przy stale zwiększonym apetycie bez wyraźnej przyczyny, konieczna jest konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu. Diagnostyka może obejmować np. badanie pracy układu hormonalnego i nerwowego. W przypadku innych, podejrzanych objawów, zalecane są dodatkowe badania, np.:
- Profil hormonalny,
- USG,
- Diagnostyka laboratoryjna.
Może zainteresować Cię również artykuł: „Nerwica natręctw – czym jest i jakie są jej objawy?„
Leczenie – jak poradzić sobie z nadmiernym apetytem?
Leczenie nadmiernego apetytu wymaga zrozumienia przyczyn i znalezienia skutecznych strategii radzenia sobie z tym problemem. W pierwszej kolejności warto wypracować zdrowe nawyki żywieniowe i zgłosić się do dietetyka. Często wystarczy dobrze skomponowana dieta, która dostarcza odpowiedniej ilości składników odżywczych.
W zależności od przyczyny pojawienia się problemu pomocna okazuje się praca z emocjami i stosowanie technik redukujących stres. Najlepiej skonsultować się z lekarzem lub psychodietetykiem, który może pomóc w ustaleniu indywidualnego planu leczenia uwzględniającego zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne.
Źródła:
- [1]”Effects of spicy food intake on gastrointestinal symptoms and gastrointestinal motility” opublikowany w czasopiśmie „Digestive Diseases and Sciences”
- „Emocje a spożycie żywności: badanie eksperymentalne nad wpływem negatywnych emocji na jedzenie” (Jeffery, R.W. et al., 2003)
- „Wpływ emocji na jedzenie: badanie korelacyjne” (Gibson, E.L., 2006)
- „Badanie nad emocjami, jedzeniem i wagą ciała: analiza długoterminowych efektów” (Smyth, J.M. et al., 2007)
